دستگاه گوارشی
دستگاه گوارش طیور از مجرای گوارشی و غدد صمیمه تشکیل شده است. لوله گوارشی در طیور شامل قسمتهای زیر است: دهان ، مری، چینه دان، پیش معده، سنگدان و روده های کوچک، کور، بزرگ، کلوک ومقعد.
دهان
دو فک پرنده را منقار می گویند. طیور لب، کام نرم، گونه و دندان ندارند. پرندگان دارای فک بالایی و پایینی شاخی شکل هستند که دهان را میپوشاند. فک بالای رمغ به پرندگان جمجمه یکنواخت شده در حالیکه فک پایین متحرک است.
در مرغ کام سخت بوسیله یک شیار طولی به دو قسمت تقسیم می شود.
شیار کام سخت به مجرای بینی متصل است و کام نرم وجود ندارد.
مراحل نوشیدن آب بوسیله پرنده :
۱- پرنده جهت آشامیدن ابتدا آب را در دهان خود جمع می کند.
۲- سپس با بالا بردن سر خود موجب عبور آب به مری می شود.
۳- نوشیدن آب بدون بلعیدن و ایجاد خلاء صورت می پذیرد.
۴- دلیل عدم ایجاد خلاء، وجود شیار کام سخت و عدم حضور کام نرم است.
زبان خنجری شکل طیور سطح پشتی خشن دارد و از این طریق به عبور غذا به مری کمک می نماید. در اطراف دهان طیور غدد بزاقی قرار دارند. مقدار بزاق مترشحه توسط مرغ در روز حدود ۱۲ تا ۱۵ میلی لیتر است. بزاق مرغ شامل مقداری آمیلاز است که تا اندازه ای نشاسته را به مالتوز تبدیل می کند. آنزیم آمیلاز بزاقی در طیور از طریق غدد بزاقی به دهان سرازیر می شود. عامل اصلی آنزیم آمیلاز بزاقی در طیور لغزنده کردن ذرات غذا برای عبور از محوطه دهان است. عبور غذا از دهان مرغ خیلی سریع صورت می پذیرد. در جریان تغذیه مرغ هیچگونه عملیات هضمی در محوطه دهان پرنده انجام نمی گیرد. جوانه های چشایی طیور متفاوت از جوانه های چشایی پستانداران است. تعداد جوانه های چشایی در انسان حدود ۹۰۰۰ عدد است. در مرغ حدود ۲۴ مکان چشایی در نقاط مختلف دهان و زیر زبان وجوددارد.
مری
مری در مرغ لوله ای است که دهان را به پیش معده متصل می کند. در پرندگان لوله مری قبل از ورود به حفره شکمی قسمت چینه دان را تشکیل می دهد.
چینه دان در پرندگان بلافاصله پیش از اینکه مری وارد حفره بدن شود، از یک طرف پهن و وسیع می گردد. قسمت پهن لوله مری مرغ، کیسه ای بعنوان چینه دان را تشکیل می دهد. چینه دان مرغ به عنوان مکان ذخیره ای و نرم شدن برای غذا عمل می کند. در چینه دان مرغ عملیات هضمی بر روی غذا انجام نمی شود. به دلیل وجود آنزیم های بزاقی مترشح در دهانف میزان مختصری هضم در چینه دان انجام می گیرد. برخی عقیده دارند که آنزیم های موجود در داخل چینه دان بوسیله همین اندام ساخته می شود. در چینه دان مرغ آنزیم های تجزیه کننده پروتئین ها و نشاسته وجود دارد. بعضی معتقدند که آنزیم های موجود در داخل چینه دان از پیش معده و دهان وارد چینه دان می شود. بطور کلی برداشتن چینه دان مرغ اثری در هضم غذا ندارد.
پیش معدہ بزرگ شدگی مری مرغ، بلافاصله قبل از اتصال آن به سنگدان را پیش معده گویند. پیش معده مرغ گاهی معده غددی یا معده حقیقی نامیده می شود. در پیش معده مرغ، شیره معدی تولید می گردد. پپسین آنزیمی است که به هضم پروتئین ها بوسیله طیور کمک می کند. بخاطر عبور سریع غذا از پیشی معده مرغ مواد غذایی به میزان ناچیزی در این مکان هضم می شوند. هضم آنزیمی هنگامی شروع می شود که ترشحات و مواد غذایی به سنگدان مرغ برسند. در مرغ اسید کلریدریکا بوسیله سلول های اصلی پیش معده ترشح می شود. در سایر حیوانات پپسین از سلول های اصلی و اسید کلریدریک از سلول های جانبی ترشح می شود. پیش معدہ طیور عضو کوچکی است و غذادر این قسمت ذخیرہ نمی شود.
سنگدان
معده عضلانی یا سنگدان مرغ بین پیش معده و قسمت ابتدایی روده کوچک قرار گرفته است. سنگدان در مرغ دارای ویژگی های زیر است :
- ترشح ندارد و عمل خرد کردن غذا را به عهده دارد.
- مخاط بسیار ضخیمی دارد که سطح آن بطور دائم کنده می شود.
- مخاط بسیار ضخیم دارد که سطح آن بطور دائم کنده میشود.
- هنگام خالی بودن بیحرکت است.
به محض ورود غذا عضلات دیواره ضخیم در سنگدان مرغ شروع به منقبض شدن می کند. ذرات بزرگتر غذا انقباضات خیلی سریعتری در سنگدان مرغ تولید می کنند. سنگدان در مرغ معمولا دارای مواد ساینده مثل سنگ ریزه و ریگ ریز و غیره است. در سنگدان مرغ ذرات غذا براحتی کوبیده شده و به درات کوچکتر تبدیل می شوند. مواد غذایی پس از سنگدان به روده کوچک مرغ راه می یابند. ذرات کوچک غذا، طی چند دقیقه ای سنگدان پرنده را ترک می گویند. ذرات زبر و خشن خورخوراک چندین ساعت در سنگدان مرغ باقی می مانند. قابلیت هضم ذرات درشت و کوچک تاثیری در زمان او آنها در سنگدان مرغ ندارد. سنگهایی که توسط پرنده خورده می شود به عمل خرد کردن غذا کمک می کند. در شرایطی که از غذاهای خرد شده استفاده می شود وجود سنگ در سنگدان مرغ ضروری نیست..
بعضی مواقع لایه داخلی سنگدان مرغ در اثر اسید کلریدریک زخمی می شود.
خصوصیات مرفولوژیکی غاز و ترکیبات آلی گوشت و تخم اردک
دستگاه های جوجه کشی
