منشاء و نژاد غازهای اهلی
منشاء و نژاد غازهای اهلی
غاز به خانواده آناتیدها و جنس آنسر تعلق دارد. بطور کلی نظر بر این است که غاز یکی از نخستین حیواناتی است که اهلی شده است.منشاء و نژاد غازهای اهلی غاز احتمالا در حدود ۳۰۰۰ سال قبل در مصر اهلی شده است اگرچه بعضی محققین اعتقاد دارند که اهلی شدن به قبل از این تاریخ بر می گردد. علی رغم این مساله این حیوان هرگز همانند مرغ و یا حتی اردک مورد بهره برداری تجاری قرار نگرفته است.
غازها در سرتاسر جهان یافت می شوند. پرورش آنها در نواحی گرمسیر به شرط تامین سایبان همانند مناطق سردسیر به خوبی امکان پذیر می باشد.شواهد نشان می دهد که غازها توانایی تحمل هوای آزاد زمستان نواحی شما با حداقل پناهگاه را دارند.علی رغم این سازگاری وسیع به شرایط جغرافیایی، پرورش تجاری غاز تنها در چند کشور آسیایی و اروپایی رایج بوده و حائز اهمیت می باشد.
غازهای اهلی دارای دامنهٔ وسیعی از رنگ، اندازه و شکل هستند. عموما جثهٔ نژادهای اهلی خیلی بزرگ تر از اجداد وحشی آنها بوده و در اغلب موارد توانایی پرواز را حفظ کرده اند.
در پرورش غاز اهلی دو تیپ اصلی وجود دارد.اعتقاد بر این است که غازهای تیپ اول از اروپا منشاء گرفته اند و از نسل غاز وحشی اروپایی یا گری لگا بوده و تیپ دوم از آسیا منشاء گرفته و از نسل غاز وحشی قو یا سوان می باشد. نتاج حاصل از تلاقی غازهای اهلی که از این دو گونه غاز وحشی منشاء گرفته اند، بارور بوده و تعدادی از نژادهای غاز بدین شکل حاصل شده است. در طی یک قرن بسیاری از کشورها و حتی نواحی داخل آنها، نژادها و انواع غازهای منطقه خودشان را توسعه داده و بهبود بخشیده اند. اگر چه ذخیره ژنتیکی برای بهبود و پیشرفت ژنتیکی غازهای اهلی وجود دارد ولی استفاده از این ذخیره ژنتیکی اندک می باشد. به علاوه گونه هایی از غازهای وحشی وجود دارند که می توانند اهلی شوند و یا حداقل در ژرم پلاسم” غازهای تجاری شرکت کنند به عنوان مثال در آب و هوای معتدل می توان از تلاقی غاز کانادایی آمریکای شمالی و غاز آمریکایی سوان که متعلق به جنوبی ترین منطقه آمریکای جنوبی است، استفاده کرد. در مناطق گرمسیری نیز می توان غازهای مصری از آفریقا، غاز نن” از ایسلند هاوایی، غاز Bar-headed از هند و آسیای مرکزی، غاز بالا سیخکدار شمالی از آفریقا و غاز با پنجه نیمه پرده دار (زاغی) از استرالیا و گینه جدید را بدین منظور استفاده کرد. در این کتاب تنها اصول پرورش غازهای اهلی حاصل از غاز وحشی اروپایی یا غاز وحشی سوان مورد بحث قرار خواهد گرفت. سازمان خوار بار جهانی تعداد ۹۶ نژاد یا توده ژنتیکی غاز را از بررسی منابع پایگاه دادههای ژنتیک دام و تحقیق برای تدوین این کتاب شناسایی کرده است. اگرچه احتمال دارد تعداد نژادها و تودهها بیشتر از این نیز باشد. با اینکه تعداد زیادی از این نژادها از لحاظ منابع ژنتیکی در دنیا حائز اهمیت هستند ولی امروزه به دلیل سطح عملکرد نسبتا پائین و توزیع جغرافیایی محدود آنها، اهمیت کمی را دارا هستند. علاوه بر نژادهای قدیم و جدید، تعدادی نژاد اصلاح شده تجاری نیز وجود دارند که توسط شرکت های خاصی اصلاح نژاد غاز به وجود آمده اند.
منشاء و نژاد غازهای اهلی
غاز وحشی اروپایی
ساختار بدنی غاز
غاز چینی (Chinese)
بیش از بیست نژاد غاز از جنس آنسر سیگنوئیدس در چین وجود دارد. این نژاد عموما در سرتاسر اروپا و آمریکای شمالی به عنوان غاز چینی مشهور بوده و به سهولت از روی برجستگی روی منقار قابل شناسایی می باشد. این نژاد دارای سویه های سفید و قهوه ای رنگ است که سویه سفید رنگ به مراتب بیشتر از سویه قهوه ای مشهور می باشد. محبوبیت در حال نزول سویهٔ قهوه ای رنگ احتمالا به این دلیل است که بعد از کشتار، انتهای پرهای رنگی بر روی لاشه باقی مانده و لاشه با بازارپسندی کمتری مواجه می شود. ساق پا، منقار و سر در غاز چینی سفید به رنگ زرد بوده، در حالی که در سویه قهوه ای، ساق پا زرد اما منقار و برآمدگی منقار (knob) مشکی یا سبز خیلی تیره است. یکی از ویژگی های برآمدگی منقار این است که از آن می توان درسن ۸-۶ هفتگی برای تعیین جنسیت استفاده کرد، اما قبل از این سن کاربردی ندارد. برآمدگی منقار غاز نر بزرگ تر و خیلی مشخص تر از غاز ماده است. جثه غازهای چینی نسبتا کوچک بوده و میانگین وزن بدن غاز نر بالغ ۵ کیلوگرم و غاز ماده ۴ کیلوگرم است. با این حال این نژاد از لحاظ تولید تخم معروف بوده و گزارشها حاکی از این است که غاز چینی در یک فصل تولید مثل، تقریبا در مدت ۵ ماه ( از بهمن ماه تا تیر ماه) تا ۱۰۰ تخم تولید می کند اگرچه میانگین تولید تخم آن ۶۰-۵۰ عدد تخم است. غاز چینی از لحاظ فرم بدنی و محصول گوشت، مرغوبیت نژادهای دیگر را ندارد بنابراین از این نژاد به صورت نژاد خالص یا در لاین پدری برنامه های اصلاحی تولید هیبریدهای گوشتی به طور گسترده استفاده نشده است. با این حال از غاز چینی در تولید تعدادی از نژادهای غاز حاصل از تلاقی تیپ آنسر آنسر با تیپ آنسر سیگنوئید استفاده شده است. طبق گزارشات، غاز چینی یک حیوان نگهبان خیلی مفیدی معرفی شده است. به علاوه این غاز دارای پاهای قوی بوده و هنگام نیاز می تواند فاصله خیلی زیاد را برای یافتن خوراک طی کند. این مساله می تواند بیانگر گسترش و پراکندگی این پرنده حتی تا حاشیه چین و کشورهایی شبیه سیبری و هند باشد.
نژاد سفید چکسلواکی (آنسر آنسر)
این نژاد یک غاز سفید با ساق پا و منقار زرد رنگ است. این غاز به غاز بوهمین به معنی « به رسم و قانون دیگران کار نداشتن» هم معروف است که جثه نسبتا کوچکی دارد و وزن بدن جنس نر بالغ آن ۵ کیلوگرم و وزن جنس ماده بالغ آن ۴ کیلوگرم می باشد. میانگین تولید تخم آنها ۴۵ عدد با وزن ۱۴۰ گرم می باشد که این رکورد برای غازهای تیپ آنسر آنسر رضایت بخش بوده و این موضوع بدان معنی است که استفاده از آنها در لاین مادری جهت تولید هیبرید
تجاری سودمند خواهد بود.
نژاد امبدن (آنسر آنسر)
این نژاد رنگ سفید با پرهای نسبتا قوی و ساق پا و منقار زرد رنگدارد که می توان جنسیت
اکثر سویههای آن را از روی رنگ اولیه جوجه غازها تشخیص داد. جنس نر نسبت به ماده رنگ خاکستری روشن تری دارد. سالهاست این نژاد در اروپا و آمریکای شمالی نسبتا مشهور شده است و جزء یکی از نژادهای بزرگ جثه است که وزن بدن نرها بیش از ۱۰ کیلوگرم و مادهها بیش از ۹ کیلوگرم در هنگام بلوغ است. تولید تخم در آنها متوسط بوده و به تعداد ۴۰ تخم با اندازه ۱۷۰ گرم در سال تولید می کنند. نژاد امدن برای تولید هیبریدهای گوشتی سنگین وزن مناسب بوده و چنانکه در لاین پدری تولید تجاری غاز هیبرید استفاده شود احتمالا از ارزشی بیشتری برخوردار خواهد بود.
نژاد هویان (آنسر آنسر)
منشاء نژاد هویان، بخش کانکتو از ایالات لیئونینق چین است. این نژاد متفاوت از نژاد چینی است و این نژاد وزن بدن سبک تر و نرخ تخم گذاری بالاتری دارد و می تواند بیش از ۲۰۰ تخم در سال تولید کند. غاز هویان دارای ساق پا و منقار زرد رنگ بوده ولی رنگ پر آن در مقایسه با نژاد چینی متنوع تر می باشد.
مرکز تحقیقاتی دام و دامپزشکی ایالت تای لینگ چین در سال ۱۹۸۱ میلادی با ۵۰۰ غاز هویان با تمرکز بر تولید تخم، برنامه سلکسیون اصلاحی را شروع کرد. بر این اساسی علاوه بر کار اصلاحی بر روی تولید تخم، غازهایی که سفید رنگ نبوده و فاقد پلک چشم بودند را حذف نمود. بعد از چهار نسل سلکسیون، خصوصیات عملکرد این نژاد حاصل شد. در این برنامه اصلاح نژادی، غازهای هوایان انتخاب شده، تقریبا در سن ۲۴۰ روزگی شروع به تخم گذاری کردند و ما بین ۲۱۰-۹۰ تخم در یک دوره تخم گذاری تولید کردند، که مشاهدات نشان داد ۱۰ درصد غازها ۲۱۰ تخم در یک دوره تخم گذاری تولید کرده بودند. دامنه وزنی تخم ها بین
۱۲۰-۲۱۰ گرم بود. غازهای نر این نژاد دامنه وزنی ۴/۵ – ۴ کیلوگرم و جنس ماده دامنه وزنی ۳-۳/۵ کیلوگرم داشتند. مقاومت به سرما و توانایی آن در استفاده از علوفه خشوی تر، از خصوصیات برجسته آنها می باشد.
نژاد غاز و منشاء آن
نژاد کوبان (آنسر سیگنوئیدسی)
این نژاد در مرکز کشاورزی کوبان روسیه جنوبی، از تلاقی دو نژاد گرکی و چینی به وجود آمده است. رنگ پر قهوه ای و ریشه پر نسبتا تیره است بنابراین لاشه آنها از نظر بازار پسندی وزن جنسی نر در زمان بلوغ ۵/۲ کیلوگرم و جنس ماده ۴/۸ کیلوگرم است. مزیت این نژاد آن است که تولید تخم نسبتا بالایی دارد و مابین ۶۰-۵۰ تخم با میانگین وزن ۱۵۰ گرم تولید می کند. همین مزیت، این نژاد را برای استفاده در لاین مادری برنامه تلاقی بین نژادی مناسب ساخته است البته به شرطی که هیبریدهای تجاری تولید شده سفیدرنگ بوده و فرم بدنی ضعیف نژاد کوبان از بین رفته باشد.
نژاد لندسی (آنسر آنسر)
هر دو جنس نر و ماده این نژاد خاکستری رنگ است و ساق پا و منقار آنها از رنگ نارنجی تا زرد متغیر است. منشاء این نژاد کشور فرانسه بوده اما به طور گسترده در چندین کشور دیگر و به ویژه در کشور مجارستان جهت تولید چربی کبد استفاده می شود. امروزه تعدادی از لاین های این نژاد جهت تولید چربی کبد مورد انتخاب ژنتیکی قرار گرفته اند. منشاء این نژاد غاز تولوز خاکستری است، اما امروزه شکل ظاهری پر آنها شبیه غاز وحشی اروپایی (گری لاگ) بوده؛ گرچه اندازه بدن آنها خیلی بزرگ تر می باشد. در زمان بلوغ وزن جنس نر ۶ کیلوگرم و وزن جنسی ماده ۵ کیلوگرم است. این نژاد سالانه ۴۰ عدد تخم به ازای هر غاز، با میانگین وزن ۱۷۰.گرم تولید می کند.
پیل گریم یک نژاد معروف در آمریکای شمالی است که در سال ۱۹۳۹ میلادی به طور رسمی به عنوان یک نژاد شناسایی شد ولی شهرت آن در حال کاهش است. رنگ پرغازهای، پیل گریم در دو جنس، متفاوت بوده و در جنس نر بالغ رنگ پر و بال سفید و در جنس ماده خاکستری است. متوسط وزن بدن جنس نر این نژاد ۶ کیلوگرم و وزن جنسی ماده ۵/۲ کیلوگرم می باشد و سالانه تعداد ۳۰ تخم با میانگین وزن ۱۶۵ گرم تولید می کند.
نژاش پومرانیا (آنسر آنسر) منشاء غاز پومرانیا بخش شمال غربی لهستان است، ولی در شمال شرقی آلمان و شمال سوئد هم دیده می شود. این نژاد دارای سه رنگ سفید، خاکستری یا سفید و خاکستری است که هر سه نوع این غاز دارای ساق پا و منقار زرد رنگ هستند. این نژاد فرم بدنی قوی داشته و در زمان بلوغ وزن جنس نر و ماده آنها به ترتیب ۶ و ۵ کیلوگرم است. متوسط تولید تخم این نژاد ۴۰ تخم با میانگین وزن ۱۷۰ گرم به ازای هر غاز بالغ می باشد.
نژاد سنتتیک اکراینی (آنسر آنسر) نژاد سنتتیک اکراینی یکی از لاین های سنتتیک نسبتا جدید است که در مرکز تحقیقات طیور اکراین استان بورکی آکراین) تولید شده است. غازهای این نژاد در سن ۸ هفتگی به سهولت تعیین جنسیت می شوند زیرا رنگ عمده جنس ماده خاکستری است در حالی که جنسی نر سفید رنگ است. متوسط وزن بدن غاز نر ۶ کیلوگرم و غاز ماده ۵/۴ کیلوگرم است. این نژاد تولید تخم نسبتا خوبی را داراست وهر غاز به طور متوسط ۵۳-۴۷ عدد تخم در سال تولید می کند.
منشاء و نژاد غازهای اهلی
نژاد سفید مجارستانی (آنسر آنسر) همان طوری که از اسم این نژاد برمی آید رنگ پر بالا آنها سفید و ساق پا و منقار زرد است. خصوصیات فیزیولوژیکی این نژاد خیلی نزدیک به نژاد ایتالیایی است، ولی وزن بدن و تولید تخم آنها پائین تر است. یک لاین تولید شده این نژاد برای تولید پر سلکسیون و اصلاح شده است. از این نژاد می توان در تلاقی ها برای تولید کبد چرب و گوشت استفاده کرد. در زمان بلوغ وزن بدن جنسی نر این نژاد ۵/۵ کیلوگرم و جنس ماده ۴/۷ کیلوگرم است. سطح تولید تخم آنها نسبتا خوب بوده و تعداد ۴۸ تخم با متوسط وزن ۱۶۰ گرم در سال تولید می کنند.
غاز-goose
نژاد سفید ایتالیایی (آنسر آنسر)
نژاد سفید ایتالیایی یک نژاد بسیار معروف در اروپا است و اغلب جزء یکی از نژادهایی است که در شکل گیری ذخیره بومی غاز دیده می شود و تحقیقات خوبی بر روی آن انجام گرفته است. نژاد سفید ایتالیایی که در اینجا گزارش می شود شامل غازهایی است که در مرکز تحقیقاتی کلودا ویلکای لهستان نگهداری می شوند و از سال ۱۹۶۰ میلادی برنامه اصلاح نژادی بر روی آنها اجرا شده و مورد انتخاب ژنتیکی قرار گرفته اند و لاین های نر و ماده جداگانه ای از این نژاد ایجاد شده است. نظر به اینکه نرها نسبت به مادهها رنگ روشن تری دارند، جوجه غازهای لاین نر و ماده را می توان در طول ۱۰ روز اول زندگی از روی رنگ اولیه آنها تعیین جنسیت کرد. همان طوری که از آسم این نژاد پیداست رنگ پر بال غاز بالغ سفید بوده، در حالی که ساق پا و منقار زرد رنگ است. متوسط وزن بدن برای جنسی نر و ماده در لاین پدری به ترتیب ۷ و ۶/۵ کیلوگرم می باشد در حالی که در لاین مادری، نرها به طور متوسط ۶/۵ کیلوگرم و مادهها ۶/۲ کیلوگرم وزن دارند. تولید سالانه تخم غاز در لاین پدری ۶۵ – ۵۵ تخم بوده در حالی که در لاین مادری ۷۰-۶۰ عدد است. وزن تخمها برای هر دو لاین ۱۸۰-۱۶۰ گرم می باشد. نژاد سفید ایتالیایی نسبت به دیگر نژادهای تیپ آنسر آنسر بیشترین تولید تخم را دارد، لذا این لاین ها می توانند به طور مستقیم و قابل توجه در لاین پدری یا مادری تولید هیبریدهای تجاری به روش دو مرحله ای استفاه شوند. همچنین لاین مادری می تواند برای تولید والدین لاین مادری هیبرید مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین نژاد سفید ایتالیایی خصوصا در این لاین ها جزء یکی از نژادهای انتخابی پرورش دهندگان غاز برای تولید گوشت می باشد.
