واکنش ایمنی در پرندگان

واکنش ایمنی

بدن از طریق عملکرد سیستم ایمنی در مقابل مواد خارجی از قبیل باکتریها و ویروسها از خود محافظت میکند. شناخت وظایف سیستم ایمنی در مدیریت مرغ مادر از اهمیت ویژهای برخوردار است زیرا این شناخت، پایه و اساس تدوین برنامه های واکسیناسیون است.

ویروسها و باکتریها موجب فعال شدن لمفوسیتها ( سلولهای سفید خون ) و یا ماکروفاژها ( بیگانه خوارها ) در بدن میشوند. لمفوسیتها توسط بورس ( سلولهای B) و تیموس سلولهای T) تولید و برنامه ریزی میشوند. حداکثر اندازه و فعالیت بورس ۲ هفته پس از خروج از تخم مرغ حاصل میشود و پس از سن ۸ الی ۱۲ هفتگی به مقدار اندکی توسعه مییابد. صدمات اولیه به بورس به عنوان مثال از طریق بروز IBD ( بیماری بورس عفونی) از مشکلات اساسی وضعیت بهداشتی نیمچه ها و مرغ های مادر بالغ است. سلولهای B به طحال و گره های لنفاوی مهاجرت نموده که در آنجا تحریک آنتی ژنیکی ( پروتئین خارجی ) آنتی بادیها که به آن ایمنی هومورال می گویند صورت می گیرد. غده تیموس در نواحی گردن پرنده واقع شده و تحت تأثیر هورمون تولید سلولهای T مینماید. سلولهای T تا زمان بلوغ جنسی تولید شده و کار مشترکی با ماکروفاژهای بیگانه خوار برای از بین بردن باکتریها و ویروسهای مهاجم انجام میدهند. این نوع فعالیت ایمنی، ایمنی با واسطه سلول” نامیده میشود.

ایمنی هومورال ( بورس ) مهمترین سد دفاعی در مقابل باکتریها است در حالیکه ایمنی با واسطه سلولی سد دفاعی علیه ویروسها است. سلولهای B با تقسیم و تمایز، سلولهای B جدیدی میسازند که طول عمر آنها ۳ تا ۵ روز بوده و موجب آزاد شدن آنتی بادی به داخل خون میشوند. بعضی از سلولهای B دارای سیستم حافظه بوده و قادر اند در مرحله دومی که آنتی ژن را شناسایی می کنند، با قدرت بیشتری فعال شوند. این عمل از لحاظ توسعه پاسخ ایمنی از طریق واکسیناسیون بسیار حائز اهمیت است. از طرف دیگر سلولهای T تولید شده در تیموس با تولید سلولهایی که سلولهای حافظه و سلولهای عمل کننده نامیده میشوند به آنتی ژنها واکنش نشان میدهند. سلولهای عمل کننده مستقیما بر روی سلولهای ویروسی عمل نموده و موجب آزاد شدن ترکیباتی به نام لیمفوکینها میشوند که این ترکیبات موجب کمک به محدود کردن آنتی ژن ( ویروس) در محل آلودگی می کنند.

پاسخ به آلودگی طبیعی

المفوسیتهای مختلف در پاسخ به آلودگی طبیعی با واکسیناسیون، تولید خواهند شد. واکسن حاوی ویروس زندۂ تخفیف حدت یافته ( ضعیف شده )، کشته شده و یا ویروس غیر فعال است. اگر پرنده در معرض عفونت طبیعی قرار گیرد سلولهای حافظه قادر خواهند بود به سرعت و با دقت واکنش نشان دهند. بنابراین واکسیناسیون سیستم ایمنی را فعال میسازد. متأسفانه پاسخ به واکسن چندین روز طول می کشد و برای جوجه های یک روزه که قبل از فعال شدن واکسن بسیار حساس به آلودگی طبیعی هستند کارایی ناچیزی دارد. به همین دلیل در این مورد تکیه زیادی بر ایمنی مرغ های مادر بالغ که از طریق تخم مرغ به جوجه منتقل میشود صورت می گیرد. ایمنی کوتاه مدت که به همراه برنامه واکسیناسیون جوجه توسعه مییابد در مقایسه با ایمنی فعال، ایمنی غیر فعال یا ایمنی مادری نامیده میشود. آنتی بادیهای مادری IgG و IgA نامیده میشوند. IgG وارد دستگاه گردش خون مرغ مادر شده و در زرده ذخیره شده و در طول دوره جوجه کشی توسط جنین جذب میشود. IgG به عنوان تنظیم کننده آنتی بادیها میباشد اما طول عمر آن محدود بوده و به هیچ طریقی نمی تواند تکثیر شود. از طرف دیگر آنتی بادی های IgA در بافتهای اپیتلیال مرغ، از قبیل بافت رحم باقی میمانند و این آنتی بادیها می توانند به همراه آلبومین ترشح شوند. آنتی بادیهای IgA ایمنیت کمتری نسبت به IgG ایجاد نموده و این در حالی است که در روده و مجاری تنفسی جوجه فعال بوده و در مقابل بیماری نیوکاسل و برونشیت ویروسی مصونیت ایجاد می نمایند.

دستگاه جوجه کشی خارجی آرکام

مشاوره خرید

کیفیت واکسیناسیون

کارایی ایمنی غیر فعال بستگی به کیفیت واکسیناسیون و عیار آنتی بادی مرغ های مادر دارد. بالا بودن عیار آنتی بادی در خون مرغ ( که این آنتی بادیها در خون مرغ اندازه گیری میشوند ) موجب افزایش انتقال این آنتی بادیها به جوجه میشود. ۵۰ درصد از عیار آنتی بادی در مورد بیماریهای نیو کاسل، گامبرو، برونشیت و رئوویروس از مرغ مادر به جوجه منتقل میشود. اگر عیار آنتی بادی مرغ های مادر پائین باشد، حداقل ۱۰ درصد از جوجه ها فاقد عیار آنتی بادی علیه ویروس میباشند. حتی در مرغهای مادر با عیار آنتی بادی بالا، ۵ تا ۶ درصد از جوجه ها دارای عیار پائین یا بدون آنتی بادی هستند که این مورد به ویژه در مورد رئوویروس مصداق دارد. مهمترین عامل برای ایجاد مصونیت در تمامی جوجه ها یکنواختی عیار آنتی بادیها در مرغهای مادر است. بطوریکه در بخشهای بعدی بحث خواهد شد بالا بودن یکنواختی عیار آنتی بادی در مرغهای مادر معمولا از طریق برنامه های واکسیناسیون که در آنها ابتدا از ویروس زنده ( شروع کننده) و پس از آن در سنین بالاتر از ویروس کشته شده استفاده می کنند حاصل میشود. اگر سیستم ایمنی در ابتدا به اندازه کافی تحریک نشود تعداد سلولهای حافظه کمتر بوده، بنابراین پاسخ به ویروس کشته شده ثانویه بسیار کم خواهد شد.

اثر برنامه های واکسیناسیون تا حدودی تحت تأثیر حالت تغذیهای پرنده است. اگر مرغهای مادر جیره کافی دریافت نکنند تأثیر منفی بر پاسخ سیستم ایمنی میگذارد. همچنین اگر در گله های مرغ مادر برنامه های محدودیت غذایی یک روز در میان اجرا شود تأثیر منفی بر پاسخ به واکسیناسیون افزایش مییابد. در صورت امکان در این حالت واکسیناسیون میبایست در بعد از ظهر روز دان انجام شود. نتایج تحقیقات اخیر دلالت بر این دارد که در مرغهایی که مقدار بالاتری ویتامین E دریافت مینمایند نتیجه واکسیناسیون ( به عنوان مثال نتایج الیزا) بهتر خواهد بود.