پرورش غاز | نژاد ها ، تغذیه ، جوجه کشی
غاز پرنده ای جذاب ، زیرک با با قدرت بینایی و شنوایی تکامل یافته می باشند که از نظر اندازه متوسط بوده و پرورش آن به دلیل داشتن ویژگی ها ممتاز نسبت به بیشتر پرنده ها سهل و راحت می باشد . با اینکه سوددهی حاصل از این پرنده ارقام بزرگی می باشند ولی هنوز هم در کشورمان پرورش غاز به صورت جدی و صنعتی انجام نگرفته است .
غاز
غاز ها اساساً در جنگل های واقع در قطب شمال زندگی می کردند و به دلیل مهاجرت راه خود را به اکثا نقاط کره خاکی باز کردند . زندگی این پرنده ها رابطه مستقیمی با آب دارد و بدون حضور آب امکان پذیر نمی باشد . غاز پرنده ای گیاه خوار است که از گیاهان موجود در مزرعه های مختلف ، مرتع ها ، و همچنین آبگیر ها برای تغذیه بهره می برد .
غاز دارای پاهایی بلند ، گردنی کوتاه تر از پرنده قو می باشند . دم این پرنده بلند بوده و منقار آن در مقایسه با جثه آن کوچک می باشد .حائز اهمیت است بدانید که سود حاصل از پرورش غاز به مراتب بالاتر از سود پرورش بلدرچین می باشد و به همین دلیل افراد بسیاری به صورت جدی به پرورش این پرنده زیبا می پردازند .
بیشتر غاز هایی که در اقصی نقاط کشور و دنیا نگهداری می شود از نوع وحشی خاکستری می باشد که بیشتر برای تولید پروتئین مورد توجه پرورش دهندگان می باشد .
تخم غاز
تخم غاز از نظر اندازه در حدود دو برابر تخم مرغ می باشد . طبق بررسی های انجام شده پوسته تخم غاز از نظر ضخامت در حدود یک و نیم برابر ضخامت پوسته تخم مرغ می باشد محتویات تخم غاز :
– ۵۳ درصد سفیده
– ۳۵ درصد زرده
– ۱۲ درصد پوسته آهکی و کلسیم
وزن تخم غاز تقریباً بین ۱۲۰ تا ۱۷۰ گرم بوده که ایده آل ترین بازه وزنی برای جوجه کشی ۱۴۰ تا ۱۶۰ گرم می باشد به طوری که از یک تخم نطفه دار به وزن ۱۵۰ گرم پرنده ای به وزن ۱۰۰ تا ۱۲۰ گرم حاصل خواهد شد .
جوجه کشی غاز
جوجه کشی غاز بیشتر در مزرعه های پرورش و نگهداری غاز با استفاده از دستگاه جوجه کشی گوناگون به دلیل راندمان بالا انجام می پذیرد .تمامی دوره جوجه کشی از تخم های نطفه دار غاز بسته به نژاد های مختلف بین ۲۸ تا ۳۰ روز متغیر می باشد . البته باید به این نکته نیز توجه داشت که جوجه کشی از تخم های نژاد های خاص غاز مانند اکراینی این مدت به ۳۵ روز هم می رسد .
حائز اهمیت است بدانید که جوجه کشی از غاز مستلزم رعایت برخی نکات می باشد تا نتیجه و راندمان به دست آمده از این کار مطلوب و ایده آل باشد . از جمله این نکات ها می توان به ۴ عامل اصلی جوجه کشی یعنی دما ، رطوبت ، تهویه و اکسیژن اشاره کرد .
جوجه غاز
جوجه غاز ها به هنگام به دنیا امدن از کرک زرد و نرم پوشیده می باشند . اساساً فرایند گرم کردن آنها با استفاده از مادر مصنوعی یا سایر تجهیزات گرم کننده از جمله لامپ های مادون قرمز از نوع حرارتی (heat lamp) صورت می پذیرد . توجه داشته باشید که مهمترین و حساس ترین روزهای زندگی جوجه غاز ها شمال ۲۰ روز اول زندگی آنها می باشد چرا که در این مدت آن ها نسبت به سرما بسیار تاثیر پذیر و حساس می باشند .
به همین دلیل است که پرورش دهنده ها در این مدت برای جوجه غاز های محیطی مناسب تامین می نمایند تا جوجه ها در محیطی مناسب با دمای ۲۸ تا ۳۴ درجه به زیستن بپردازند و از خطر نفوذ سرما در امان بمانند . حائز اهمیت است بدانید که بالا بودن دما به معنای خلق شرایط بهتر برای جوجه غاز نمی باشد چرا برای پرورش آن ها در ۲۰ روز اول (دوره حساس) لازم است که شما دمای ۳ روز نخست را ۳۵ درجه در نظر بگیرید و بعد از گذشت آن هر روز نیم درجه از آن بکاهید .
پرورش غاز می تواند در دو حالت فضای باز و فضای بسته انجام شود . در صورت بهره گیری از سالن برای پرورش غاز توجه مضاعف به تهویه آن را چاشنی کار خود قرار دهید .
شناخت دقیق تر غاز ها
به طور کلی غاز ها به دلیل محبوبیت بالا توسط پرورش دهنده ها و مزرعه دار ها در تعداد محدود در گله های چند تایی نگه می دارند . با وجود این باید توجه داشت که سود حاصل از پرورش غاز چنان بالا است که اکنون چند سالی می شود که در اکثر کشور ها از غاز ها به صورت صنعتی پرورش داده و در تعداد بالا نگهداری می شود . ولی متاسفانه این امر در ایران آنطور که باید اجرا نمی شود .
غاز ها پرنده هایی هستند که در برابر انواع بیماری ها ، انواع میکروب ها و مهم تر از همه در برابر ویروس های خطرناک از مقاومت بالایی برخوردار می باشد و در مقایسه با بیشتر پرنده ها درصد ابتلا به بیماری در غاز ها بسیار پایین می باشد .
یکی از مواردی که نگهداری از این پرنده را به امری آسان تبدیل کرده است تغذیه ان ها از محیط اطرافی می باشد . یعنی اگر غاز ها در محیط ها سبز پرورش داده شوند می توانند بخش اعظمی از نیاز غذایی خود را تامین نمایند و این خود غذا دادن دستی توسط پرورش دهنده را به حداقل می رساند .
بیشتر باغداران در شهر های شمالی به پرورش غاز مسی پردازند تا علاوه بر برداشت سود از شر علف های هرز و حلزون و همچنین حشرات موذی راحت شوند . در واقع این روش از نگهداری غاز بدون متحمل شدن کم ترین هزینه می باشد .
شالیکارانی که علاوه بر فعالیت در زمینه کشت برنج به نگهداری از غاز نیز می پردازد بعد از درو شالیزار های خود غاز ها را در آن جا رها می کنند تا از کرم های ساقه خوار حاضر در آنجا تغذیه کنند . در واقع با این کار هم غاز ها تغذیه می شوند و هم شالیکار ها از شر آفت ها خلاص می شوند .
نژاد های مختلف و برتر غاز برای پرورش
نژاد امبدن
غاز ها دارای نژاد های گوناگونی می باشند که نژاد امبدن یکی از آنها است . این نژاد که با نام علمی Embden شناخته می شود برای پرورش و نگهداری در مزرعه ها می باشد چرا که از جثه ای بزرگ با بال و پری تورنجی پررنگ و سایه دار برخوردار می باشد . وزن گونه نر این نژاد از غاز در حدود ۹ کیلو گرم و وزن ماده ۷ تا ۸ کیلو گرم می باشد . این غاز ها هر ساله در حدود ۳۶ تا ۴۰ تخم می گذارند .
نژاد تولوز
برترین و بهترین نژاد غاز جهت پرورش و نگهداری در مزرعه با نام تولوز شناخته می شود . این نژاد از غاز با نام نام علمی Tuolouse به دلیل تولید میزان بالای گوشت با هیکلی درشت و مهم تر از همه با ژنی اصلاح شده می باشد . وزن گونه نر غاز تولوز تا حدود ۱۱ کیلو گرم می باشد . یکی از ویژگی های این پرنده که زیبایی هرچه بیشتر را برای آن به ارمغان آورده است پر ها ، بال ها و منقار تونجی رنگ آن می باشد . این نژاد برتر در یک سال قادر است ۲۶ تا ۴۰ تخم بگذارد .
نژاد چینی
یکی دیگر از نژادهای جالب توجه غاز ها نژاد چینی می باشد . نژاد چنی که با نام علمی Chinese شناخته می شود بسیار منحصر به فرد بوده و بیشتر در دو سویه به رنگ های سفید و قهوه ای دیده شده اند . از نظر وزن و جثه این نژاد از دو گونه قبلی در رده پایین تری قرار دارد و در مزرعه های واقع در کشورمان ایران به ندرت دیده شده یا پرورش داده شده است . وزن هر یک از نر های نژاد چینی در حالت ماکزیمم به ۵.۵ کیلو گرم و وزن ماده ها در حالت ماکزیمم به ۴ کیلو گرم می رسد . یکی از ویژگی های بارز غاز نژاد چینی این است که در هر یک سال در تقریباً ۴۰ تا ۶۰ عدد تخم می گذارد .
نژاد آفریقایی
غاز نژاد آفریقایی یکی دیگر از مخلوقات زیبای حاضر در این کره خاکی می باشد که دارای بدنی دراز و ناحیه جناغی کشیده می باشد . در بخش زیرین منقار این پرنده یک غبغب نسبتاً طویل وجود دارد که هماهنگ با تغییرات دمایی محیط زندگی و زیستگاه خود رنگ دیگری به خود می گیرد . غاز آفریقایی که با نام علمی African شناخته می شود دارای پر هایی منحصر به فرد به حالت دو رنگ می باشد که مرسوم ترین این غاز ها تشکیل شده از رنگ قهوه ای با لبه های سفید رنگ است . این نژاد از غاز ها از نظر وزن بسیار به نژاد چینی نزدیک می باشند .
نژاد سفید ایتالیایی
یکی از برگزیده ترین و ممتاز ترین نژاد های غاز با نام نژاد سفید ایتالیایی شناخته می شود که برای بیشتر برای تخم گذاری پرورش داده می شود و از درصد جوجه کشی بالایی برخوردار است . این نژاد به دلیل داشت صفت های منحصر به فرد به صورت گله غاز مادری در مزرعه ها و دیگر مکان ها پرورش و نگهداری می شود . هر غاز ایتالیایی در هر یک سال حدوداً ۶۵ تا ۷۰ تخم می گذارد و شایان ذکر است که وزن هر تخم بین ۱۶۰ گرم تا ۱۸۲ گرم متغیر میباشد .
بهترین غذا برای غاز
در اقلیم های مختلف از مواد غذایی مختلفی برای تغذیه کردن غاز استفاده می کنند ولی در کل می توان گفت انتخاب نوع غذای غاز با توجه به نوع پرورش آن می باشد . رژیم غذایی غاز هایی که در محیط های بسته مانند خانه یا سالن نگهداری می شود با غذای غاز هایی که در فضای آزاد زندگی می کنند تفاوت بارزی دارد .
یک اصل که در تغذیه غاز ها باید رعایت شود حضور چربی ، پروتئین ، انواع سبزیجات ، دانه ها و سایر غلات به مقدار کافی در غذای آن می باشد چرا که همه این مواد با هم قادر به رفع نیاز های حیاتی این پرنده می باشند . غاز ها همان گونه که می دانید پرنده های آب دوست می باشند و گذراندن وقت در آب را تقریباً به هر چیزی ترجیح می دهند همچنین این پرنده ها در طور ۲۴ ساعت مقدار زیادی آب می خورند . شایان ذکر است که اگر میکس شدن آب با غذای غاز باعث پدید شدن یک حالت خمیری می شود که نتیجه آن هم هضم بهتر غذا می باشد .
تغذیه غاز
غاز ها به دلیل اشتهای بالا بیش از دیگر پرنده ها غذا می خورند و به همین دلیل جوجه های حاصل شده از آنها با سرعت بالاتری رشد کرده و سنگین می شوند . اساساً غاز ها پرنده هایی گیاه خوار می باشند و از خوردن غذاهای تشکیل یافته از سبزیجات و همچنین از خوردن خود سبزی جات مانند گوجه فرنگی نهایت لذت را می برند . انواع دانه ها ، ذرت ، برنج ، آرد گندم ، گوشت ، سویا ، بذر ها و همچنین ته مانده غذا های سر سفره برای تغذیه غاز ایده آل می باشد .
هنگامی که قصد دارید رژیم غذایی پرنده را انتخاب کنید به میزان انرژی که باید پرنده در آن دوره زمانی دریافت نماید توجه داشته باشید . برای نمونه غازی که در دوره جوجه کشی می باشد یا غازی که در حال جفتگیری است طبیعتاً به انرژی بیشتری نیاز دارد .از این رو رژیم غذایی غازی که در دوره تولید مثل می باشد باید متشکل از سبوس گندم ، نمک ، سویا ، کنسانتره ، گوشت و ذرت باشد تا بتواند انرژی مورد نیاز را تامین نماید .
البته این نکته نیز شایان ذکر است که سایز پرنده و تعداد تخم هایی که توسط آن گذاشته شده نقش مهمی در تعیین رژیم غذایی دارند . ولی در یک حالت کلی می توان گفت در این بازه های زمانی خاص بهتر است اجازه دهید غاز ها تا جایی که می توانند غذا بخورند چرا که بدن آنها به حداکثر نیرو و انرژی نیاز دارند .
یکی از موارد مهمی که باید به آن توجه شود این است که غاز های در تمامی دوران زندگی خود اعم از دوران جوجه بودن یا دوران بزرگ و بالغ بودن نیاز فراوان به آب دارند از این رو تامین آب تمیز و همچنین تمیز نگه داشتن آبخوری ها برای پرورش دهنده های این گرنده از اهمیت بالایی برخوردار است . همچنین شایان ذکر است که غاز نیز همانند بیشتر پرنده ها برای هضم بهتر غذا بایر از سنگ ریزه نیز به همراه غذا بهره ببرد و به همین دلیل است که پیشنهاد می شود به همراه غذا همواره مقداری سنگ ریزه نیز در اختیار غاز قرار دهید .
اساساً غاز ها به سه منظور پرورش و نگهداری می شوند یا برای تخم گذاری یا برای تولید گوشت و یا مصارف دیگر . کسانی که قصد دارند غاز را برای تولید گوشت نگهداری می کنند باید از انواع غذاهایی که در بالا بردن وزن پرنده دخیل تند برای تغذیه آن استفاده نماید .
اگر غاز هایی که نگهداری می شوند برای تخم گذاری در نظر گرفته شده اند باید با استفاده از انواع سبزیجات و گیاهان تغذیه شوند تا پرنده با افزایش وزن مواجه نشود چرا که جفت گیری و تخم گذاری در پرنده های چاق با موانع مواجه شده و یا گاهاً با کیفیت پایینی انجام می شود از این رو تخم های تولید شده توسط پرنده چاق فاقد نطفه می باشند .
مناسب ترین غذا برای جوجه غاز
جوجه غاز ها به دلیل نیاز مبرم به پروتئین باید با بهره گیری از استار تغذیه شوند چرا که استارتر ها مطابق با نیاز های بدنی جوجه ها تهیه شده است و مهم تر از آن دارای ۲۰ درصد پروتئین می باشد . جوجه غاز ها غذا را به صورت دورانی می خورند یعنی در هر دوره از سن باید از غذای خاصی برای تغذیه کردن بهره برده شود .
در روز های نخست تا ۴ روزگی که تغذیه با استفاده از استارتر انجام می شود بهتر است غذا را در آب خیس نمایید تا اشتهای پرنده برای خوردن آن بالا برود . بعد از گذشت ۴ روز اول باید جوجه غاز ها را به خوردن علف ترغیب نمایید تا این مدل غذا برای آنها عادی شود . بعد از سپری شدن این دوره و گذشت ۲ هفته می بایست از غذای رشد برای تغذیه جوجه ها بهره گیری شود .
بهره گیری از انواع سبزی ها ، دانه ها و غذا های اضافی مانده سر سفره برای دوران رشد جوجه غاز ها بسیار ایده آل می باشند . از ۱۵ روزگی تا ۵۰ روزگی دوره استفاده از غذای رشد برای جوجه غاز می باشد .
حائز اهمیت است بدانید که از ۳۰ روزگی شما آزاد هستید جوجه های خود رت بت غذا ها و خوراک های غنی سیر نمایید . حضور مقدار زیاد نشاسته در این غذا ها می تواند نقش بسزایی در بالا بردن کیفیت رشد پرنده داشته باشد . بهترین غذا هایی که در این زمره قرار دارند عبارت اند از ذرت و مهم تر از آن میکس آب و پودر ذرت که به دلیل حضور بالای نشاسته در آن پرورش دهنده بیشتر از آن برای تغذیه بچه غاز های بهره می برند .
غذا جوجه غاز های ۴۰ روزه باید متشکل از موارد زیر باشد :
– ۱۴% پروتئین
– ۸% فیبر خالص
– ۲% کلسیم خالص
– فسفر و لیسین
– انواع ویتامین ها
جهت افزایش میزان رشد جوجه غاز ها توصیه می شود ویتامین ها و مواد املاح را با آب ترکیب نمایید تا جوجه تمامی متحوی لازم از جمله الکترولیت ها را دریافت نماید .
غذای مناسب برای غاز خانگی
یکی از ساده ترین و مقوی ترین غذا هایی که برای تغذیه کردن غاز های خانگی مورد استفاده قرار می گیر پسماند یا همان اضافه غذا های سر سفره می باشد . علاوه بر این برخی سبزیجات همچون کلم ، هویج ، کاهو و بعضی از گیاهانی همچون شبدر ، یونجه ، سبزی خوردن و … برای تغذیه غاز مناسب می باشد .
حائز اهمیت است بداند که غاز ها از نان هم می توانند تغذیه کنند فقط کافی است نان را در آب بخیسانید تا برای خوردن نرم شود . باید توجه داشته باشید که نان کهنه، نان کپک زده و یا نان تحت تاثیر هرگونه آلودگی نباید تحت هیچ شرایطی برای تغذیه غاز مورد استفاده قرار بگیرد .
غذای مورد علاقه این پرنده های انواع سبزیجات و علف های آب دار می باشد . اگر در خانه ای که از غاز نگهداری می نماید حیاط دارید می توانید انواع سبزیجات را در آن بکارید و اجازه دهید که روزانه غاز ها به مدت چند ساعت در آنجا از تغذیه سبزی ها لذت ببرند .
شایان ذکر است که غاز ها از علف های هرز و مهم تر از آن از کرم های مخرب ساقه خوار نیز تغذیه می کنند و به همین دلیل است که در مناطق شمالی کشور بسیار از شالیکاران به نگهداری و پرورش اردک می پردازند تا علاوه بر برداشت سود و استفاده از تخم و گوشت ، شالیزار خود را از حشره های مزاحم و برخی مشکلات دیگر رها سازد .
برای بالا بردن سرعت رشد و کیفیت رشد توصیه می شود از برخی مکمل های غذایی نیز بهره ببرید . توجه داشته باشید که بهترین بازه زمانی برای استفاده از این مکمل ها موقع عصر می باشد .
ایده آل ترین غذا برای غاز
بهترین یا ایده آل ترین غذا برای غاز ها اینگونه تعریف می شود که علاوه بر رشد سلامتی پرنده را نیز به طور کامل تامین نماید که از بین تمامی موارد نام برده سبزیجات و غلات بهترین در راس هرم غذایی غاز ها می باشد .
رژیمی غذایی بر پایه انواع سبزیجات ، جو ، ذرت و سایر غلات می تواند تمام نیاز های این پرنده را برطرف کرده و سلامتی را برای آن تضمین نماید . نکته ای که باید به آن توجه شود این است که سیستم گوارش غاز های به گونه ای طراحی شده هضم غذا های گیاهی را بهتر و سریع تر از دیگر غذا به انجام می رساند .
افراد مجربی که چندین سال در زمینه پرورش غاز مشغول به کار هستند از پودر های محتوی پروتئین و مهمتر از آن از کنسانتره همراه با غذای اصلی به عنوان یک غذای کمکی برای تغذیه غاز ها استفاده می کند .
تغذیه غاز در دوره حساس جوجه کشی
دوران جوجه کشی یکی از حساس ترین دوران نه تنها برای غاز بلکه برای تمامی پرنده های می باشد ؛ به همین دلیل تغذیه و انتخاب بهترین و استاندارد ترین غذا برای پرنده نیز در این دوران باید با دقت بالایی انجام شود . پک غذایی که در دوران جوجه کشی غاز پیشنهاد می شود شامل : ذرت ، گوشت ، گندم ، نمک ، سبوس و سویا می باشد که البته دادن این غذا ها نیز باید ۱ ماه قبل از جوجه کشی آغاز شود .
به طور کلی غذایی که در دوران جوجه کشی برای غاز ها در نظر گرفته می شود باید دارای ۱۶ الی ۱۷ درصد پروتئین برای هر دو گونه نر و ماده باشد . اصولاً دوران جوجه کشی یک آزاد باش غذایی برای غاز ها محسوب می شود تا پرنده بتواند تمام نیاز های غذایی خود را تامین نماید .
